Καθώς πλησιάζει η έξοδος από το ευρώ.

Του ΚΩΣΤΑ ΛΑΠΑΒΙΤΣΑ*

Από την αρχή της κρίσης η κυβέρνηση τονίζει ότι η πολιτική της είναι μονόδρομος.

Όσοι ασκούν κριτική είναι ανεύθυνοι, εκτός πραγματικότητας, ή απλώς γραφικοί. Στην ομιλία του στη ΔΕΘ ο πρωθυπουργός ομολόγησε ξεκάθαρα και την αιτία του μονόδρομου: η Ελλάδα πρέπει να παραμείνει πάση θυσία μέσα στο πλαίσιο του σκληρού νομίσματος.

Είναι αλήθεια ότι η σκληρή λιτότητα πήγασε από τον συντηρητικό πυρήνα του ευρώ. Το παράδοξο όμως που δεν εκτίμησε ούτε η κυβέρνηση ούτε η τρόικα, είναι ότι η λιτότητα έφερε πιο κοντά και την έξοδο από το ευρώ. Από τη μια, η ζήτηση κατέρρευσε λόγω των κρατικών περικοπών, της αύξησης των φόρων και της μείωσης μισθών και συντάξεων. Από την άλλη, οι τράπεζες περιόρισαν την παροχή ρευστότητας για να ισχυροποιήσουν τους ισολογισμούς τους. Ο συνδυασμός τσάκισε τη μικρομεσαία ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας και ανέβασε την ανεργία στα ύψη. Συνεπώς οι στόχοι για το έλλειμμα δεν επιτυγχάνονται, ενώ η δυναμική του χρέους είναι πλέον εκτός ελέγχου.

Αντιμέτωπη με την αποτυχία, η κυβέρνηση παραδέρνει. Η εκποίηση περιουσιακών στοιχείων και οι μαζικές απολύσεις από το Δημόσιο θα κάνουν τα πράγματα ακόμη χειρότερα. Ο κ. Παπανδρέου έκανε την απίστευτη δήλωση ότι επιδιώκει να υπάρχει ένας τουλάχιστον εργαζόμενος σε κάθε οικογένεια στο άμεσο μέλλον. Ισως για να σηκώνει το βάρος της νέας φορολογίας ακίνητης περιουσίας.

Η αλλαγή πορείας είναι πλέον απαραίτητη και πρέπει να ξεκινήσει από την παραδοχή ότι η ΟΝΕ αποδείχτηκε προβληματική και μη βιώσιμη. Η συμμετοχή της Ελλάδας ήταν καταστροφικό σφάλμα ιστορικών διαστάσεων. Η πραγματικότητα οδηγεί σε αθέτηση πληρωμών στο δημόσιο χρέος και επιστροφή στη δραχμή.

Δυστυχώς όμως η χώρα βρίσκεται μπροστά σ' αυτές τις εξελίξεις με γονατισμένη οικονομία ακριβώς λόγω του μνημονίου. Αρα η επερχόμενη αλλαγή μπορεί να δημιουργήσει φαινόμενα πρωτοφανούς κοινωνικής διάλυσης. Τα δύο μεγάλα κόμματα, όντας υπεύθυνα για την κατάσταση, δεν θα μπορέσουν να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων. Το πρώτο ζητούμενο λοιπόν είναι να βγουν μπροστά οι κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που θέλουν να αποτρέψουν την κοινωνική καταστροφή. Χρειάζεται ένας ευρύς μετωπικός πολιτικός σχηματισμός με επίκεντρο την αριστερά.

Ο σχηματισμός αυτός θα προχωρήσει σε αθέτηση πληρωμών, λογιστικό έλεγχο και διαπραγμάτευση με τους δανειστές, ώστε να επιτευχθεί ουσιαστική διαγραφή του χρέους. Μεγάλο μέρος του δανεισμού, ιδίως από την Ε.Ε. και το ΔΝΤ, μπορεί να χαρακτηριστεί μη νομιμοποιημένος. Ακόμη, ο συντριπτικός όγκος των δημοσίων ομολόγων διέπεται από την ελληνική νομοθεσία και άρα η Βουλή μπορεί μονομερώς να αλλάξει τη διαδικασία αποπληρωμής.

Η έξοδος από το ευρώ, από την άλλη, θα φέρει βαθιά αναταραχή που θα απαιτήσει συντεταγμένη αντιμετώπιση. Πρέπει να τεθούν οι τράπεζες υπό δημόσια ιδιοκτησία, να επιβληθεί έλεγχος στις κεφαλαιακές ροές, να ενεργοποιηθεί η νομισματική πολιτική για να καλυφθεί το πρωτογενές έλλειμμα, να γίνει αναδιανομή εισοδήματος και πλούτου για να στηριχτούν τα λαϊκά στρώματα, και να ληφθούν έκτακτα διοικητικά μέτρα για τις ανάγκες σε καύσιμα, τρόφιμα και φάρμακα. Δεν υπάρχει τίποτε ακατόρθωτο ή πρωτοφανές σε όλα αυτά.

Η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι, αφού σπάσει η μέγκενη του σκληρού νομίσματος, η ανάκαμψη μπορεί να είναι ταχεία. Ανακτάται η εσωτερική αγορά και υπάρχει η δυνατότητα να προστατευτεί η απασχόληση, που είναι ο πρώτος στόχος. Θα μπουν έτσι οι βάσεις για μακροχρόνια αναζωογόνηση του παραγωγικού ιστού με πλήρες πρόγραμμα κοινωνικής αλλαγής υπέρ της εργασίας και εκ βάθρων αλλαγή του κράτους και του πολιτικού συστήματος.

Η τραγική επιλογή της συμμετοχής στην ΟΝΕ σε συνδυασμό με την ανικανότητα των κυρίαρχων κοινωνικών στρωμάτων έχει φέρει την Ελλάδα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Παραμένει όμως απολύτως εφικτή η επίλυση της κρίσης με πρωτοβουλία των λαϊκών στρωμάτων προς το συμφέρον της κοινωνίας ολόκληρης. Η κρίση μπορεί όντως να γίνει ευκαιρία να αλλάξει η Ελλάδα σε προοδευτική κατεύθυνση.

* Καθηγητής Οικονομικών στη σχολή SOAS του Πανεπιστημίου του Λονδίνου
πηγή