Διδάγματα από την Αίγυπτο

Γράφει ο Νίκος Κοτζιάς

Oι εξελίξεις στην Αίγυπτο μας έδειξαν ότι :

Πρώτον, η ζωή έχει μεγαλύτερη τόλμη και φαντασία από χίλιες αναλύσεις και, ασφαλώς, από ένα εκατομμύριο δημοσκοπήσεις. Ό,τι φαίνεται σταθερό, συμπαγές και ισχυρό μπορεί να ανατραπεί μέσα σε λίγα εικοσιτετράωρα. Αυτό ας το θυμούνται όσοι τα έχουν «βρει» στη χώρα μας με τις σημερινές αθλιότητες.

Δεύτερον, αποδείχτηκε ότι οι ΗΠΑ μπορεί να παραμένουν η ισχυρότερη χώρα του κόσμου, αλλά δεν μπορούν να κάνουν «εφ’ όλης της γραμμής» ό,τι θέλουν. Αναγκάστηκαν να διαχειριστούν πολλαπλά διλήμματα, το κυριότερο εκ των οποίων ήταν πώς, αφενός, να επηρεάσουν στο δυνατό βαθμό τις εξελίξεις, ώστε να μην την «ξαναπάθουν» όπως στο Ιράν, αφετέρου, όμως, να μην λάβουν τα αυταρχικά αραβικά καθεστώτα το σήμα ότι οι ΗΠΑ εγκαταλείπουν τους συμμάχους τους.

Τρίτον, επιβεβαιώθηκε η αρχή ότι η δημοκρατία και η επανάσταση δεν παραγγέλλονται, δεν εισάγονται, δεν εξάγονται, αλλά είναι αποτέλεσμα των ίδιων των κινητοποιήσεων των λαϊκών δυνάμεων – αυθόρμητων και μη.

Τέταρτον, ότι κατά τη μετάβαση από αυταρχικά καθεστώτα σε δημοκρατικά το μεγάλο πρόβλημα δεν είναι μόνο η ανατροπή τους, αλλά και η διασφάλιση ότι αυτό που θα ακολουθήσει δεν θα καταλήξει ούτε σε στρατιωτική δικτατορία ούτε σε θεοκρατικισμό.

Πέμπτον, η Αίγυπτος επιβεβαίωσε τον ιστορικό της ρόλο ως «η μεγάλη αραβική χώρα». Η χώρα από όπου αναπτύχθηκαν οι τέχνες και οι τεχνικές στον αραβικό κόσμο. Που έβγαλε τους μεγάλους διανοητές, τον κινηματογράφο, τους σπουδαίους συνθέτες και τραγουδίστριες της Μέσης Ανατολής. Που γεννούσε πάντα το καινούριο σε αυτό το χώρο, από τον αραβικό σοσιαλισμό μέχρι και τον αραβικό εθνικισμό. Η οποία, όμως, βρέθηκε επί τρεις δεκαετίες στο περιθώριο των εξελίξεων του αραβικού κόσμου. Σήμερα όλα δείχνουν ότι επανακάμπτει, ούσα η μεγαλύτερη αραβική χώρα, με 85 εκατομμύρια πληθυσμό, από τους συνολικά 350.000.000 Άραβες.

Έκτον, υπάρχουν σημάδια που δείχνουν ότι η Αίγυπτος έχει μια ιστορική ευκαιρία να μετασχηματιστεί με δικές της δυνάμεις. Επιβεβαιώθηκε, δε, ότι είναι η χώρα που θέτει τα ζωτικά ζητήματα του σύγχρονου αραβικού κόσμου, του αυτοπροσδιορισμού του έναντι της δυτικής ηγεμονίας και της διασφάλισης της αραβικής ταυτότητας και αξιοπρέπειας, χωρίς αυτή η τελευταία να προσδιορίζεται απαραίτητα με όρους ισλαμισμού. Η αντίσταση στη Δύση, αλλά και η πιο δημιουργική αφομοίωση του «δυτικού» ανάμεσα στους Άραβες, θεμελιώνει τον ιδιαίτερο ρόλο της. Σε αυτό τη βοηθά η σταθερότητα στην ιστορική της συνέχεια και η κληρονομιά του μεγάλου πολιτισμού που διαμορφώθηκε στα ε δάφη της.

Έβδομον, σε αντίθεση από όσα διηγείται το τουρκικό λόμπι στη Δύση, η Τουρκία ούτε είναι ούτε μπορεί να γίνει το πρότυπο για την Αίγυπτο. Οι Τούρκοι ισλαμιστές δεν προώθησαν την κοσμικότητα και τη δημοκρατία, όπως υποτίθεται ότι θα κάνουν ακόμα και οι Αιγύπτιοι ισλαμιστές, αλλά εκλέχτηκαν σε συνθήκες ήδη κοσμικότητας στην Τουρκία και σε πλαίσια λειτουργίας μιας αυταρχικής δημοκρατίας. Ταυτόχρονα, όμως, και στην Αίγυπτο δεν είναι δυνατόν να υπάρξει μετάβαση προς τη δημοκρατία χωρίς τη νομιμοποιημένη ενσωμάτωση των ισλαμιστών.

Όγδοον, απαιτείται μεγάλη προσοχή από την ελληνική εξωτερική πολιτική για τις γεωπολιτικές επιπτώσεις που θα έχουν άμεσα αλλά και μακρόχρονα οι αλλαγές στην Αίγυπτο, που σίγουρα δεν τις έχουμε δει ακόμα στην ουσιαστική τους έκταση. Αυτή η παρατήρηση αφορά ζητήματα όπως είναι η ΑΟΖ, οι σχέσεις της με τον υπόλοιπο αραβικό κόσμο, την Τουρκία και το Ιράν, καθώς, βέβαια, και με το Ισραήλ.

Τέλος, ένατον, οι εξελίξεις στην Αίγυπτο αποκάλυψαν το πόσο λίγο σοσιαλιστική αλλά και δημοκρατική είναι η αντίληψη που έχει η Σοσιαλιστική Διεθνής πάνω σε τέτοιου είδους ζητήματα στις σημερινές συνθήκες. Το γεγονός ότι το κόμμα του Μουμπάρακ ήταν μέχρι την τελευταία στιγμή μέλος της δείχνει πώς ο κυνισμός έχει προ πολλού υποκαταστήσει στις γραμμές της την κοινωνική αλληλεγγύη και την αλλαγή των κοινωνιών και του κόσμου συνολικά.

πηγή