Γράφει ο Χρήστος Β. Μασσαλάς*
Το πραγματικό περιεχόμενο της δημοκρατίας αδειάζει όλο και περισσότερο, καθώς διευρύνεται το χάσμα ανάμεσα στο πραγματικό και το ιδεώδες. Η δημοκρατία λυγίζει προοδευτικά από το βάρος των ανεκπλήρωτων υποσχέσεών της.
Οι βασικοί παράγοντες αποδυνάμωσής της είναι η κρατούσα μορφή της παγκοσμιοποίησης και η ατομιστική καταναλωτική κουλτούρα.
Στις μέρες μας κυριαρχούν οι λέξεις διαβούλευση και συναίνεση. Στη διαβουλευτική δημοκρατία ο κυρίαρχος στόχος είναι η δημιουργία μιας ορθολογιστικής συναίνεσης. Η συναίνεση όμως αποδυναμώνει τον ανταγωνισμό, ενώ πρέπει να γνωρίζουμε ότι ο πολιτικός χώρος είναι ένα πεδίο όπου θα πρέπει να περιμένουμε τη διαφωνία…
Η διαβουλευτική δημοκρατία είναι μια προσέγγιση που μας αποστερεί την ικανότητα να σκεπτόμαστε με πολιτικό τρόπο, να θέτουμε πολιτικά ερωτήματα και να προτείνουμε πολιτικές απαντήσεις. Κατά τη Muffe, όσοι διακηρύσσουν το τέλος του ανταγωνισμού και την έλευση της συναινετικής κοινωνίας εκθέτουν τη δημοκρατία σε κίνδυνο, δημιουργώντας τις συνθήκες για την ανάδυση ανταγωνισμών που δεν μπορούν να ενσωματωθούν στους δημοκρατικούς θεσμούς.
Όπως η κάθε λέξη έτσι και η δημοκρατία έχει το περιεχόμενο που της δίνουμε. Ένας διαδεδομένος ορισμός της δημοκρατίας σήμερα είναι η ελευθερία από την αυθαίρετη πολιτική εξουσία. Τα προβλήματα που απασχολούν τους ανθρώπους στις δυτικές κοινωνίες αλλοιώνουν τις πολιτικές τους προτεραιότητες. Τα προβλήματα αυτά είναι: η διαφθορά, οι ανισότητες και το περιεχόμενο της ιδιότητας του πολίτη.
Η εξαγορά των υπηρεσιών και των αποφάσεων δημόσιων προσώπων κυριαρχεί. Οι κυρίαρχοι της αγοράς απαιτούν να μην επεμβαίνουν οι κυβερνήσεις στη λειτουργία της και οι πολιτικοί θέλουν την αναρρίχηση ή παραμονή στην εξουσία…και εκείνοι φυσικά το έχουν υπόψη τους. Η διαφθορά δεν είναι απλώς παράνομη, αλλά παραβαίνει και τους κατά τακτά διαστήματα διακηρυσσόμενους κανόνες για έντιμη διακυβέρνηση και ουδέτερη γραφειοκρατία. Και όταν ένας μείζων κανόνας παραβιάζεται καθημερινά, το μόνο δυνατό αποτέλεσμα είναι ο διαδεδομένος κυνισμός. Ο περιορισμός της διαφθοράς, σε διεθνές επίπεδο, είναι δύσκολη υπόθεση και το γεγονός αυτό οδηγεί όλο και περισσότερους ικανούς ανθρώπους στην παραίτηση, αφήνοντας τους διεφθαρμένους να βασιλεύουν ανενόχλητοι.
Οι ανισότητες κυριαρχούν…και οι άνθρωποι διαμαρτύρονται για την μείωση του κράτους πρόνοιας. Όλοι οι άνθρωποι θέλουν να παρατείνουν τη ζωή και την καλή υγεία, να φροντίσουν τη μόρφωση και να βελτιώσουν τις ευκαιρίες στη ζωή τους. Όλοι περίπου ανησυχούν για τις αποκλίσεις του πραγματικού εισοδήματος κατά τη διάρκεια της ζωής τους και όχι μόνο θέλουν να αυξήσουν το τρέχον εισόδημά τους, αλλά και να ελαχιστοποιήσουν τις απότομες διακυμάνσεις του. Τέλος, όλοι θέλουν να εξαλείψουν τις διακρίσεις, εξαλείφοντάς τες από τις κρατικές πρακτικές και απαγορεύοντάς τες στις ιδιωτικές πρακτικές. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι η ανισομερής πραγματοποίηση της ιδιότητας του πολίτη γεννά τον κυνισμό, και ο κυνισμός είναι η ψυχολογική άμυνα της αδυναμίας μπροστά στην εξουσία.
Όλες οι παραπάνω επιδιώξεις είναι λογικές σε μια δημοκρατική διακυβέρνηση. Άλλωστε, η έννοια της δημοκρατίας έγινε σύμβολο και απόδειξη πολιτισμού...
Τα αιτήματα για περαιτέρω εκδημοκρατισμό δεν έχουν εξαντληθεί. Βρισκόμαστε στην εποχή μετάβασης και το μήνυμα είναι πως έχουμε υπερβεί τα όρια, το σύστημα βρίσκεται σε κρίση και αναπόφευκτα θα αλλάξει.
Τον αν θα αλλάξει προς το καλύτερο δεν είναι σίγουρο, γιατί δεν υπάρχει κανένα αδιαμφισβήτητο δεδομένο ώστε να θεωρούμε ότι η πρόοδος είναι αναπόφευκτη. Το μόνο που πρέπει να έχουμε υπόψη μας είναι η πίστη στη θεωρία της δυνατής προόδου.
Για το σχεδιασμό του μέλλοντος πρέπει να αναλύσουμε το παρελθόν και το παρόν, να αναδείξουμε τις δυνατότητές μας, να οργανώσουμε τις δομές μας, να απορρίψουμε την καταστροφολογία και να διαχέουμε περιβάλλον αισιοδοξίας.
Στην πορεία μετάβασης, εκείνο για το οποίο μπορούμε να είμαστε βέβαιοι είναι ότι, όσοι έχουν προνόμια προτίθενται να τα διατηρήσουν με κάθε δυνατό τρόπο και ότι θα αγωνιστούν με όλη τους την αγριότητα, αλλά και με όλη τους την ευφυία, για να το στόχο τους.
Οι εποχές της μετάβασης από ένα κοινωνικό σύστημα σε άλλο είναι αυτές ακριβώς οι στιγμές ιστορικής επιλογής…
Η δημοκρατία στο σημερινό περιβάλλον της παγκοσμιοποίησης δεν είναι απλώς απραγματοποίητη είναι και μη πραγματοποιήσιμη…
Πρέπει να ανακαλύψουμε μια δημοκρατία κατάλληλη για την εποχή μας…
* καθηγητής - πρώην Πρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου