Η κρίση που ταλανίζει τη χώρα εδώ και ενάμιση χρόνο (πολλοί τη νιώθουν έντονα τους τελευταίους μήνες, περισσότεροι θα τη νιώσουν τους επόμενους) επιβάλλει σε όλους τον αναστοχασμό, την αυτοκριτική και την καταβολή προσπάθειας, ώστε να προβλέψουμε, να προλάβουμε και να μετριάσουμε τις επιπτώσεις όσων έρχονται.
Μια περίοδος τελείωσε με το σχηματισμό της κυβέρνησης Παπαδήμου ή τελειώνει σε δυο-τρεις μήνες με την αποχώρησή της. Θα είναι το πολλάκις προαναγγελθέν και ουδέποτε επελθόν μέχρι σήμερα «τέλος της Μεταπολίτευσης» ή κάτι άλλο; Και τι θα τη διαδεχθεί;
Τα 37 χρόνια που πέρασαν από την πτώση της δικτατορίας, περίοδος που σχηματικά ονομάζεται Μεταπολίτευση, προσφέρονται για ποικίλες αναγνώσεις. Σήμερα, βεβαίως, κυριαρχούν οι μηδενιστικές προσεγγίσεις και οι αφορισμοί, που εν μέρει δικαιολογούνται από τη διαπίστωση ότι οι πρωταγωνιστές της περιόδου φέρουν καθοριστικές ευθύνες -όχι, πάντως, όλοι στον ίδιο βαθμό, όπως θέλει ο ισοπεδωτικός λαϊκισμός- για τη σημερινή οικονομική κρίση.
Η συνολική αποτίμηση θα γίνει από τον ιστορικό του μέλλοντος. Επειδή, όμως, «μακροπρόθεσμα θα είμαστε όλοι νεκροί», κατά την παροιμιώδη ρήση του Κέινς, ας επιχειρήσουμε μια σύντομη αποτίμηση της περιόδου, τώρα που φαίνεται ότι κλείνει. Για να δούμε αν μπορούμε να αξιοποιήσουμε τα θετικά της, ώστε να τα συνεχίσουμε, αλλά και τα αρνητικά της, ώστε να μην τα επαναλάβουμε.
Η μεταπολιτευτική περίοδος χαρακτηρίστηκε από πρωτοφανή πολιτική σταθερότητα και διεύρυνση πολλών δημοκρατικών και κοινωνικών κατακτήσεων, σε αντίθεση με τις ανώμαλες προ της δικτατορίας καταστάσεις. Η χώρα είχε συνεχή ανοδική πορεία, όπως και να το δει κανείς. Παρά την εξακολουθούμενη εξάρτησή της από το αμερικανικό (περισσότερο στην αρχή, λιγότερο σήμερα) και εν συνεχεία από το ευρωπαϊκό άρμα, είναι η πρώτη περίοδος της ελληνικής Ιστορίας που αποβάλλει τα χαρακτηριστικά του προτεκτοράτου. Ο ελληνικός λαός -και όχι κάποια πρεσβεία ή κάποια ανάκτορα- εκλέγει και αποκαθηλώνει τις κυβερνήσεις, δεν έχουμε «κατεψυγμένους» πρωθυπουργούς. Αυτονόητα φαίνονται σήμερα όλα αυτά, τυπικά χαρακτηριστικά μιας ευρωπαϊκής δημοκρατίας. Αλλά και η υπενθύμιση του αυτονόητου έχει την αξία της.
Η ένταξή της στο ευρωπαϊκό όχημα το 1980 και στο κοινό νόμισμα το 2001 συνέβαλε στην πολιτική, κοινωνική και οικονομική σταθερότητα. Σε αντίθεση με τους γείτονές της, στο Βορρά και στην Ανατολή, η χώρα απόλαυσε μακρά περίοδο ηρεμίας, σταθερότητας και προόδου. Και παρά τις αρκετές νησίδες υστέρησης, είναι αντικειμενική η διαπίστωση ότι μεγάλα στρώματα του πληθυσμού είδαν τα εισοδήματά τους να αυξάνονται και την κοινωνική τους θέση να βελτιώνεται.
Ώσπου ξέσπασε η κρίση στα τέλη του 2009 και ήρθαν τα πάνω κάτω. Και ήρθαν στην επιφάνεια παθογένειες, εγκληματικά λάθη και παραλείψεις όλης της προηγούμενης περιόδου. Ολα εκείνα που πολλοί τα έβλεπαν, λίγοι κατά καιρούς τα έλεγαν και τα έγραφαν και ελάχιστοι έπαιρναν υπόψη τους για να τα διορθώσουν. Ο χώρος δεν επαρκεί για αναλυτική παρουσίασή τους, αλλά εν συντομία μπορούμε να δούμε τις βασικές αιτίες:
* Η εγκληματική πολιτική επιλογή τού συνεχούς δανεισμού, χωρίς παράλληλη αξιοποίηση μέρους των δανεικών για τη βελτίωση των κρατικών δομών και του παραγωγικού μοντέλου και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας.
* Η καλλιέργεια σχέσεων συναλλαγής του κράτους με μεγάλο τμήμα της επιχειρηματικής τάξης, αλλά και με τους ψηφοφόρους (αυτό δεν είναι χαρακτηριστικό της Μεταπολίτευσης, κρατάει από πολύ παλιότερα, αλλά δεν επήλθε σχεδόν καμία βελτίωση). Ετσι, διογκώθηκαν τα φαινόμενα της διαφθοράς και γιγαντώθηκε το πελατειακό κράτος, που σήμερα φτάνει στο σημείο της κατάρρευσης.
* Ο λαϊκισμός κατέλαβε μεγάλο μέρος της δημόσιας ζωής, διαμόρφωσε συνειδήσεις και νοοτροπίες και εμπόδισε, σε καίριες στιγμές, την εφαρμογή του ορθολογικού κριτηρίου.
* Η απουσία της αξιολόγησης παραμέρισε την αξιοκρατία. Επικράτησε η λογική της ήσσονος προσπάθειας.
Αυτά είναι ορισμένα από τα αίτια της κακοδαιμονίας μας. Για την ένταση, όμως, της σημερινής κρίσης υπάρχουν και εντοπισμένες, ιδιαίτερες, ευθύνες της περιόδου 2007-2010. Η εγκληματική αδράνεια της κυβέρνησης Καραμανλή, όταν χρειαζόταν αποφασιστική δράση, άφησε τη χώρα απροστάτευτη. Η κυβέρνηση Παπανδρέου (υπονομευμένη από τον άμετρο προεκλογικό λόγο του ΠΑΣΟΚ), με τις καθυστερήσεις και τα λάθη της -παρά ορισμένες σωστές και φιλότιμες προσπάθειες που έγιναν αποσπασματικά- οδήγησε στο σημερινό αποτέλεσμα.
Το ζητούμενο πλέον είναι να διδαχτούν οι νυν και οι επόμενοι διαχειριστές της εξουσίας από όλα αυτά. Και όλοι μας να αποκτήσουμε περισσότερη αυτογνωσία. Τότε θα υπάρχουν και περισσότερες ελπίδες για το αύριο.
ΥΓ.: Στη στήλη αυτή της «Ε» έχω αδιάλειπτη παρουσία 25 ετών, με περισσότερα από 600 άρθρα. Με σχεδόν απόλυτη ελευθερία του λόγου, προσπάθησα να συμβάλω στον δημόσιο προβληματισμό. Με εμμονές, αλλά και γόνιμες αναθεωρήσεις. Ολα τα καλά, όμως, κάποτε τελειώνουν. Αποχαιρετισμός, λοιπόν (αλλά όχι στα όπλα)...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου