Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Ελικώνας ήταν αδερφός του Κιθαιρώνα. Ο δεύτερος θεωρούνταν άπληστος και κακός, ο Ελικώνας χαρακτηριζόταν ως ήρεμος και δοτικός στους συνανθρώπους του. Ο Κιθαιρώνας σκότωσε τον πατέρα του και έριξε τον αδερφό του στο γκρεμό. Τότε οι θεοί τους μεταμόρφωσαν στα ομώνυμα βουνά, και για να τιμωρήσουν τον Κιθαιρώνα όρισαν να κατοικείται από τις Ερινύες, ενώ για να τιμήσουν τον Ελικώνα τον μετέτρεψαν σε τόπο κατοικίας των Μουσών.
Οι εννέα Μούσες ήταν θεότητες που προστάτευαν αρχικά τους ποιητές και τους μουσικούς και αργότερα όλες τις τέχνες και τις επιστήμες. Ήταν κόρες του Δία και της Μνημοσύνης (κόρης του Ουρανού και της Γης). Ο επικός ποιητής Ησίοδος ήταν ο πρώτος που παρέθεσε τα ονόματα των Μουσών, ωστόσο παραμένει ερωτηματικό το αν τα επινόησε ο ίδιος ή τα πήρε από μια προγενέστερη πηγή. Επρόκειτο για τις: Κλειώ, Ευτέρπη, Θάλεια, Μελπομένη, Τερψιχόρη, Ερατώ, Πολύμνια, Ουρανία και την Καλλιόπη,
Η λατρεία των Μουσών ήταν πολύ διαδεδομένη στην αρχαιότητα και υπήρχαν πολλά ιερά προς τιμήν τους σε όλη την Ελλάδα. Αν και τον τόπο προέλευσης των Μουσών διεκδικούν πολλές περιοχές, ωστόσο είναι βέβαιο ότι στη Βοιωτία βρισκόταν το κύριο κέντρο λατρείας τους.
Μάλιστα, οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι οι Μούσες διέμεναν στον Ελικώνα με το δάσκαλό τους, τον Απόλλωνα. Γι’ αυτό τον λόγο, οι Μούσες ονομάστηκαν «Ελικωνιάδες». Στις Θεσπιές διοργανώνονταν κάθε τέσσερα χρόνια τα «Μουσεία», γιορτές προς τιμήν των Μουσών. Οι γιορτές διεξάγονταν στο ιερό άλσος των Μουσών, όπου υπήρχε και η ιερή πηγή Αγανίππη, θαυματουργός πηγή, το νερό της οποίας είχε την ιδιότητα να μετατρέπει σε ποιητές αυτούς που το έπιναν. Στα «Μουσεία» συμμετείχαν ποιητές, μουσικοί και αθλητές. Οι συμμετέχοντες διαγωνίζονταν στη σάλπιγγα, στην επική ποίηση, στην ραψωδία, στην κιθάρα, στον αυλό, στη σατυρική ποίηση και στην υποκριτική τραγωδίας και κωμωδίας. Οι νικητές στεφανώνονταν με κισσό ή ροδοδάφνη που ήταν τα ιερά φυτά των Μουσών. Τον 2ο αιώνα μ.Χ. προστέθηκαν και οι αγώνες εγκωμίων για τον εκάστοτε Ρωμαίο αυτοκράτορα, ο οποίος είχε αναλάβει πλέον την διοργάνωση των «Μουσείων». Οι Ρωμαίοι τα μετονόμασαν σε «Μεγάλα Καισαρεία» (γιατί πλέον τιμώνταν πρώτα οι αυτοκράτορες και κατόπιν οι Μούσες).
Στο προοίμιο του έργου του «Θεογονία», ο Ησίοδος διηγείται ότι κάποτε που έβοσκε τα πρόβατά του στον Ελικώνα, τον πλησίασαν οι Μούσες και του δίδαξαν ωραίο τραγούδι (Θεογονία, 22-23).
Η Καλλιόπη, η πρώτη των Μουσών και πιο σεβαστή απ' όλες, ήταν η Μούσα του ηρωικού έπους, η Κλειώ ήταν η Μούσα της ιστορίας, η Ευτέρπη της αυλητικής τέχνης, η Τερψιχόρη της λυρικής ποίησης (ενώ πιο παλιά ήταν η Μούσα του χορού), η Ερατώ του υμεναίου και του γάμου, άρα και της ερωτικής ποίησης. Η Μελπομένη ήταν η Μούσα της τραγωδίας, η Θάλεια της κωμωδίας, η Ουρανία της αστρονομίας και τέλος η Πολύμνια της μιμικής, δηλαδή της παντομίμας. Πρέπει να σημειώσουμε ότι τους επικούς ποιητές τους ενέπνευσαν ακόμη η Ουρανία και η Κλειώ.
Είτε όλες μαζί, ως μια ενιαία ομάδα, είτε η καθεμιά ξεχωριστά, οι Μούσες συμβόλιζαν το μεγαλείο της τέχνης· το ωραίο όχι μόνο στη μορφή, μα και στο περιεχόμενο. Είναι φωτεινές και ήπιες μορφές που μέχρι σήμερα προσωποποιούν την παρηγοριά που φέρνει η τέχνη και η ηθική στη ζωή των ανθρώπων, καθώς και την ομορφιά που της δίνει.
Το άλσος των μουσών ήταν αρχαίος λατρευτικός χώρος αφιερωμένος στις 9 μούσες. Οι θεές των τεχνών ήταν κόρες του Δία και της Μνημοσύνης, που εμπνέονταν από την πηγή του φτερωτού Πήγασου, την Ιπποκρήνη η οποία ανάβλυζε εκεί. Δεν είναι γνωστό πότε δημιουργήθηκε το άλσος. Ο πύργος της Άσκρας πάντως που βρίσκεται εκεί, τοποθετείται χρονικά στον 4ο π.Χ. αιώνα.
Χάρη στο έργο του αρχαιολόγου P. Bonnard που αναπαρέστησε τα κτίρια του άλσους όπως καταγράφονταν σε πηγές κατά το 2ο π.Χ. αιώνα, γνωρίζουμε σήμερα που ακριβώς βρίσκονταν το αρχαίο θέατρο, ο βωμός των μουσών αλλά και η στοά με τα αναθήματα των 9 θεοτήτων. Ελάχιστα ίχνη του άλσους παραμένουν μέχρι σήμερα για τα έμπειρα μάτια των μελετητών.
Τον περασμένο αιώνα, ανασκαφές αποκάλυψαν τα εννιά βάθρα των αγαλμάτων των Μουσών με τα ονόματά τους χαραγμένα επάνω. Σύμφωνα με τον Παυσανία, τα αγάλματα είχαν φιλοτεχνηθεί από επιφανείς γλύπτες της εποχής, όπως ο Κηφισόδοτος, ο Ολυμπιοσθένης και ο Στρογγυλίων.
Από τον 3ο π.Χ. αιώνα και μετά, οι Θεσπιείς οργάνωναν μεγάλους Αγώνες στο άλσος, αφιερωμένους στις Μούσες. Οι αγώνες αυτοί ονομάζονταν ‘Μουσεία’ και ήταν παρόμοιοι με αυτούς των Πυθίων. Δεν είχαν αθλητικό χαρακτήρα αλλά καλλιτεχνικό. Εδώ, συγκεντρώνονταν αυλητές, αυλωδοί, επικοί ποιητές, και συναγωνίζονταν στην έμπνευση και το ταλέντο. Έχουν μάλιστα ανασκαφεί κατάλογοι νικητών από τα ρωμαϊκά χρόνια, οπότε και ξέρουμε ότι οι αγώνες συνεχίζονταν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου